Geheugenverkleining

In Georgia (nee, niet Georgië) is het wetenschappers gelukt om selectief herinneringen uit het geheugen van muizen te wissen. Voor wie de uitleg van de onderzoekers zelf te ingewikkeld is, leggen ook de BBC (en anglais) en De Morgen (en néerlandais) het graag even aan u uit.

Ik weet niet wat ik opvallender vind: Dat de onderzoekers zelf met geen woord reppen over de in mijn ogen toch zeer interessante morele implicaties van dit (soort) onderzoek, of dat de journalisten in Engeland en in België (net als die in Nederland overigens) dat onderwerp niet zelf aansnijden. Ik begrijp dat het onderzoek op dit vlak nog in de kinderschoenen staat. De wetenschappers hebben in feite slechts 1 zeer specifieke herinnering gewist, namelijk een pavlov-reflex. Ook is bij testmuizen niet goed na te gaan wat de bij-effecten zijn omdat we niet in hun geheugen kunnen kijken. Toch bekruipt mij bij het horen van dit bericht een naar bijgevoel: Hollywood zou met dit soort technieken wel raad weten!

Wat ik vrees is niet zozeer de stroom aan matige B-films met te hard rijdende actiehelden, explosies, en mensen die door artsen in labjassen hun eigen of elkaars geheugen proberen te laten wissen, maar twee problemen die zouden kunnen ontstaan als gevolg van de verfijning en perfectie van de mogelijkheid om selectief herinneringen te kunnen wissen.

Het eerste probleem is het meest voor de hand liggende, maar gelukkig ook het meest onwaarschijnlijk: Dat van strategisch gebruik van de techniek door overheden, grote bedrijven, of andere personen of instanties met voldoende macht. Je kunt projecten een stuk makkelijker geheim houden als je iedereen die eraan meewerkt van te voren een contract laat ondertekenen dat ze herinneringen aan dat specifieke project achteraf zullen wissen, of zelfs onvrijwillig hun geheugen wist (ze weten het daarna immers toch niet meer). Stel je voor dat de Amerikaanse overheid het Manhattan Project uit de geheugens van alle medewerkers had gewist, dat ze bepaalde specifieke herinneringen van Monica Lewinsky hadden geschrapt, of die van hun gasten in hotel Guantánamo?

Het zou behoorlijk immoreel van de overheid zijn, en (hopelijk) illegaal van andere partijen, maar dat is zelden een belemmering geweest. Sterker nog, het is zelfs iets minder kwaadaardig dan het simpelweg vermoorden van getuigen, ook een veelgepaste truc, en daardoor nog laagdrempeliger.

Het tweede probleem is een stuk waarschijnlijker: Misbruik door de commercie. Cosmetische chirurgie is ooit ontwikkeld om misvormde en zwaargewonde mensen te helpen er weer relatief normaal uit te zien, maar hielp al gauw relatief mooie mensen om afgrijselijk lelijk te worden. Tegenwoordig zijn de Amerikaanse televisievrouwen de eerste slachtoffers die geen werk meer kunnen vinden als ze zich niet laten verminken (ik houd niet zo van botox hoofden, het viel u misschien op). Iets zegt me dat deze presentatrices niet de laatsten zullen zijn...

Waar ik dus gelijk bang voor was bij het lezen van bovenstaand berichtje is dat we straks ook onze herinneringen kunnen aanpassen aan onze wensen, of althans die herinneringen verwijderen die ons onwelgevallig zijn, en dat dit zal leiden tot een explosie aan 'herinneringsamputaties' die aan de ene kant wordt gevoed door partijen die er commercieel belang bij hebben, aan de andere kant door patienten met lichtere en zwaardere vormen van 'geheugen-anorexia' - de misvatting dat andere aspecten van hun leven vanzelf zullen verbeteren als ze maar genoeg herinneringen laten verwijderen.

Ben ik er dus tegen, wat ze daar in Georgia doen? Nee. Nu de mensheid eenmaal weet dat het kan - en daarvoor eigenlijk ook al - kan iedere mafkees of groep mafkezen met genoeg geld de methode perfectioneren (wel een lange-termijn investering, het gaat nog wel even duren) en misbruiken, het ideale recept voor mijn eerste bezwaar. De enige bescherming daartegen is alle mogelijkheden en aspecten onderzoeken in de 'vrije wereld', in Georgia dus dan maar. Een wereld met geheugen-anorexia zullen we dan maar op de koop toe moeten nemen. En als ik een oude lul ben als ik zeg dat ik tegen die tijd gelukkig al dood ben, dan ben ik maar een oude lul.